31/10/2007 - REKREASYON UZMANLARININ REHABİLİTASYON MERKEZLERİNDEKİ GÖREVLERİ
REKREASYON UZMANLARININ REHABİLİTASYON MERKEZLERİNDEKİ GÖREVLERİ
ÖZET
Ülkemizde Engelliler Kanun Taslağı’nda meydana gelen değişikliklerden sonra, engelli bireylerin topluma kazandırılması, vergi veren bireyler olması, devletten hizmet alan değil; devlete hizmet eden bireyler olarak yetiştirilmesi amacı ile başta özel okullar olmak üzere birçok iyileştirme (rehabilitasyon) ve eğitim kurumları hizmet vermeye başlamıştır. Bu süreç ülkemizde o kadar çok hızlı ilerlemiştir ki; kısa sürede birçok ilde iyileştirme merkezleri eğitim vermeye başlamıştır. Yine kısa süre içerisinde bu okullara yenileri eklenmiş ve her ilde en az on tane özel iyileştirme merkezi açılmıştır. Sürecin bu kadar çok hızlı işlemesinin en büyük nedeni şüphesiz ki engelli bireyin eğitimi için gerekli olan bütün masrafın devlet tarafından karşılanmasıdır. Özellikle maddi durumu yetersiz olan ailelerin engelli çocukları bu yasadan sonra iyileştirme merkezlerinde eğitim almaya başlamıştır.
Sürecin bu kadar hızlı ilerlemesi her yönü ile engelli bireylerin rehabilitasyonunu olumlu yönde etkilemiştir. Okulların sayılarının artması beraberinde rekabeti getirmiş ve bu rekabet sonunda hem eğitim kalitesi sürekli olarak yükselmiş hem de en ücra köşelerde evlerine kapatılan engelli bireylerin eğitim almasına imkân sağlamıştır.
Rehabilitasyon merkezlerinde engelli bireylerin eğitimi bir bütün olarak yürütülmektedir. Fiziksel gelişim, zihinsel gelişim, motorik gelişim ve sosyal gelişim iyileştirme merkezlerinde bir bütün halinde öğrencilerin bireysel özelliklerine göre uygulatılmaktadır. Bunun yanında birçok iyileştirme merkezinde engelli bireylerin ailelerine yönelik olarak eğitim verilmesi ve aileleri konu ile ilgili olarak bilgilendirilmesi iyileştirme merkezlerinin diğer bir eğitim alanına girmektedir.
Rehabilitasyon merkezlerinde eğitim alan öğrenciler bireysel özelliklerine göre sınıflandırılmakta ve çocuğa uygun eğitim programları hazırlanmaktadır. Rehabilitasyon merkezlerinde eğitim alan öğrencilerin, fiziksel, bedensel ve motorsal gelişişimi için çeşitli uzmanlar görev almaktadır. İyileştirme merkezinde eğitim alan öğrencilere genellikle bir saat bireysel bir saat ise grup eğitimi verilmektedir.
Rehabilitasyon merkezlerinde eğitim alan öğrencilerin sosyal gelişimlerine katkı sağlanabilmesi için rekreasyon uzmanlarına ihtiyaç bulunmaktadır. Rekreasyon uzmanları öğrenicilerin hem fiziksel gelişimlerine katkı sağlayıcı hem de sosyal gelişimlerine katı sağlayıcı aktiviteleri bir bütün olarak öğrencilere uygulatmaktadır. Uygulatmış olduğu aktiviteler ile öğrencilerin fiziksel gelişimlerine katkı sağlamakta, uygulama alanları olarak da öğrencilerin sosyal gelişimlerine katkı sağlamaktadır. Rehabilitasyon merkezleri ve hazırlanan yeni yasa rekreasyon uzmanlarını “Terapatik Rekreasyon Uzmanı” olarak tanımlamaktadır. Fakat burada önemli olan Milli Eğitim Bakanlığının Rekreasyon Uzmanlarına hala imza yetkisi vermenmiş olmasıdır. Kanun taslağında: Rehabilitasyon Ekibi bölümünde “Terapatik Rekreasyon” tanımı bulunmasına karşı rekreasyon uzmanlarının hala imza yetkisi çıkarılmamıştır. Bu durumda öğrencilerin sosyal ve fiziksel gelişimlerine katkı sağlayan rekreasyon uzmanları rehabilitasyon merkezlerinde çalışmakta zorlanmaktadır.
GENEL BİLGİLER
Rehabilitasyon merkezlerinde engelli öğrencilerin eğitimleri bir bütün olarak verilmektedir. Fiziksel gelişim sosyal gelişim, motorsal gelişim vb. Rehabilitasyon merkezlerinde görev alacak Rekreasyon Uzmanlarının yani Terapatik Rekreasyon Uzmanlarının öğrencilerin fiziksel ve sosyal gelişimlerine katkı sağlamaya yönelik eğitim vereceği düşünüldüğünde; Terapatik Rekreasyon uzmanlarının iyileştirme (rehabilitasyon) merkezlerinde görevli olan bütün uzmanlar ile ortak bir çalışma yürütmesi gerekmektedir. Öğrencilerin fiziksel gelişimlerine yönelik eğitim veren fizyoterapistler, eğitim ve öğretim konusunda eğitim veren özel eğitim uzmanları, öğrencilerin davranışlarını kontrol eden psikologlar vb. bütün uzmanlar ile ortak bir çalışma içerisinde olması gerekmektedir.
Terapatik Rekreasyon Uzmanları öğrenci hakkında uzman öğretmenlerden alınacak bilgilere göre öğrencileri fiziksel durumuna göre, psikolojik durumuna göre, kas gücüne göre, yaşına ve cinsiyetine göre sınıflandırma yapmalıdır. Bu sınıflandırmaların ardından öğrencileri uygulayabilecekleri aktivitelere yönlendirecekler. Uygulatılacak aktivitelerde fiziksel ve sosyal gelişim birlikte düşünülmeli ve organizasyon bu iki gelişim üzerinde inşa edilmelidir.
Terapatik Rekreasyon uzmanları uzman öğretmenlerden gerekli bilgileri aldıktan sonra çocuğun hangi aktiviteye yönlendirileceğini yapacağı birkaç küçük test ile tespit edebilir. Örneğin çocuğun eline bir top verilir ve topa vurması ya da topu atması istenir. Eğer çocuk bu aktiviteleri rahat bir şekilde uygulayabiliyorsa o çocuğu takım sporlarına yönlendirebilir. Eğer çocuk topa vurmakta zorlanıyor veya topa vuramıyorsa, çocuğun eline küçük bir top verilir ve topu kendisine ya da duvara atması istenir. Eğer çocuk bunu da yapamıyorsa bu sefer kültürel içerikli olan tiyatro, drama vb aktiviteler yönlendirilir.
Bu yönlendirmelerde çocukların bireysel özellikleri mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Eğer çocuk yürümekte zorlanıyor ise ve yürümekten çok fazla hoşlanmıyor ise bu çocuğa öncelikle ne gibi aktiviteleri yapmaktan hoşlandığı sorulur. Çocuktan alınan bilgi yetersiz ya da eksik ise bu sefer ailesine danışılır ve ailesinden bilgi alınır. Çocuk hakkında gerekli bilgi alındıktan sonra çocuğun severek yaptığı aktiviteler, çocuğun fiziksel ve sosyal gelişimine uygun olarak programlanır. Örneğin yürümekte zorlanan ve yürümesini sevmeyen bir öğrenci tiyatro oynamaktan ya da kâğıt boyamaktan hoşlanıyor ise bu çocuğa tiyatro oyununda koşan adam rolü verilir ve bu şeklide çocuğun severek ve isteyerek koşması sağlanır. Ya da çocuğun bacak kaslarını geliştirmek için çocuğun ayakta resim yapması istenir. Resim kâğıdını duvara sabitleyerek bu aktivite uygulatılır.
Bu ve buna benzer örnekler daha da artırılabilir. Burada önemli olan Terapatik Rekreasyon uzmanının çocuk hakkında yeterince bilgi alması ve çocuğa uygun olan aktiviteyi çocuğun yapmakta zorlandığı hareketlere yönelik olarak programlaması gerekmektedir.
Terapatik rekreasyon uzmanları gerekli sınıflandırmaları yaptıktan sonra yine yukarıda belirtmiş olduğumuz uzmanlar ile sürekli irtibat halinde olacak. Eğer ki seçmiş olduğu aktivitelerin uygulatılmasında herhangi bir sorun yaşıyorsa ya da aktiviteyi uygulatıyorken zorlanıyorsa yine uzman öğretmenlerden konu ile ilgili olarak bilgi istenecek. Öğrencilerin aktiviteyi uygularken ne gibi zorluk çektiği, aktivitenin hangi bölümünde zorlandığı konusunda uzman öğretmelere bilgi verecek. Bu bilgilendirme sonunda öğrenci ilgili aktiviteyi yaparken yine zorlanıyorsa: Aktivite değişik şekillerde uygulatılmaya ya da bu aktiviteden vazgeçip öğrencinin durumuna daha uygun olan aktiviteler seçilecek.
Terapi Rekreasyon uzmanlarını bu tür aktiviteleri rahat bir şeklide uygulayabilmesi için öğrencinin mevcut durumu hakkında çok iyi bilgiye sahip olması gerekmektedir. Bunu ise ilgili öğrenci hakkında tutacağı notlar ile çok kolay bir şeklide başarabilir. Aktivite sırasında öğrencilerin hareketlerini, davranışlarını ve aktiviteye yönelik tepkilerini sürekli olarak bu deftere kaydetmek sureti ile öğrencide meydana gelen değişiklileri çok rahat bir şekilde gözlemleme imkânına sahip olacaktır. Yapmış olduğu gözlemleri uzman öğretmenler ile paylaşıp öğrencinin sosyal ve fiziksel gelişimine nasıl daha fazla hizmet etmenin yollarını daha hızlı ve daha güvenli bir şeklide bulmuş olacaktır.
Tüm bu aktiviteler sırasında öğrencilerin velililerinden de bilgi alacak ve öğrencinin evdeki davranışı ile sokaktaki ya da dışarıdaki davranışı arasında bir fark olup olmadığını öğrenecektir. Bu durum öğrencinin gelişim için oldukça önemli bir konudur. Çünkü: çocuk ev halkından gerekli ilgiyi görebiliyorsa o çocukla iletişim kurmanız ve çocuğu aktiviteye yönlendirmeniz daha kolay olacaktır. Özellikle çocuğun ailesi tarafından sürekli olarak sokağa çıkarılıp sokaktaki çocuklar ile oyun oynamasına izin verilmesi çocuğun sosyalleşmesine büyük fayda sağladığı gibi çocuğun rekreasyon uzmanı tarafından çok rahat bir şekilde aktivitelere yönlendirilmesine imkan tanıyacaktır.
Terapatik Rekreasyon uzmanları seçecekleri aktiviteleri çok iyi tespit etmek zorundadır. Ailenin maddi durumu, iyileştirme merkezinin fiziki şartları, hava durumu, ailenin psikolojik durumu vb. çocuğun, ailesini ve eğitim verdiği iyileştirme merkezinin mevcut şartlarını bir potada eritip bu üçüne uygun aktivite uygulatması gerekmektedir. Eğer iyileştirme merkezinin mevcut şartları spor oynatmaya müsait değilse ya da sporun uygulanacağı alan çok dar ise Terapatik Rekreasyon uzmanı mevcut şartları göz önünde bulundurarak aktivite programı hazırlamak zorundadır. Aynı durum aile için geçerlidir. Ailenin ekonomik şartları kötü ise ve siz o çocuğun aktivite yapabilmesi için aileden bazı materyalleri almasını istiyorsanız aile bunu karşılayamayacaktır. Ya da çocuğun bacak kaslarında problem varsa siz o çocuktan 100 metre koşmasını isteyemezsiniz. Burada bir kez daha vurgulamak gerekirse Terapatik Rekreasyon uzmanların çocuğun ailesi ve uzman hocalar ile sürekli olarak bağlantıda olmak zorundadır.
Terapatik Rekreasyon uzmanı çocukları kapalı ortamlardan kurtarmak zorundadır. Evde sürekli olarak kapalı ortamlarda yaşayan çocuk okula geldiği zaman yine kapalı ortamlarda eğitim almak zorunda kalmaktadır. Bu durum ise çocuğun özellikle sosyal gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir. Çocuğu imkânlar ölçüsünde açık alanlara götürmelidir. Spor salonları, alışveriş merkezleri, yüzme havuzları vb. açık alanlarda aktivite yaptırmaya çalışmalıdır. Bu şeklide organize edilecek programlar ile çocuğun sosyalleşmesi daha hızlı olacaktır.
Terapatik Rekreasyon uzmanları çocuklara uygulatmış olduğu aktivitelerde hiçbir zaman çocuktan %100 başarı beklememledir. Çocuğun fiziksel ve sosyal yönden gelişim gösterebilmesi için sabırlı bir çalışma yürütmek zorundadır. Terapatik Rekreasyon uzmanı için önemli olan çocuğun yapmakta zorlandığı aktiviteleri rahat bir şekilde yapabilmesini sağlamak ve çocuğun sosyalleşmesine katkı sağlamaktır. Bazı çocuklarda bu gelişimler kısa süre içersinde meydana gelirken bazı çocuklarda ise yılları bulabilmektedir.
Aktivitelerde skor çok fazla önemli değildir. Önemli olan çocuğun o aktiviteyi uygulayabilmesidir. Bu aktivitelerde oynatılan oyunla ilgili olan kurallar çok fazla önemli değildir. Örneğin futbol maçı yaptırılan çocuklarda kale direklerinin uzunluğu, saha ölçüleri, topun ağırlığı gibi detaylar önemli değildir. Terapatik Rekreasyon uzmanı çocuğun gelişimine uygun olan aktiviteyi çocuğa uygulatabildiği sürece başarılı sayılır.
SONUÇ
Terapatik Rekreasyon uzmanları engelli bireylerin fiziksel ve sosyal gelişimlerine doğrudan katkı sağlamaktadır. Terapatik Rekreasyon uzmanı için önemli olan çocuğun gelişimine katkı sağlayabilecek aktiviteleri çocuğun uygulayabileceği düzeyde planlamasıdır. Bunu ise sürekli olarak uzman hocalar ve aile ile bağlantı kurarak sağlayabilir. Rehabilitasyon merkezlerinde eğitim veren uzmanlar genellikle çocuğun tek bir yönde gelişmesine katkı sağlamaktadır. Oysa rekreasyon uzmanları çocuğun gelişimine her yönden katkı sağlamaktadır.
Ülkemizde engelli bireylerin topluma kazandırılmaya çalışıldığı bir dönemde engelli bireyin hem sosyalleşmesine hem de fiziksel gelişim sağlamasına yönelik hizmet veren Terapatik Rekreasyon uzmanlarının hala imza yetkisinin çıkmamış olması: gerek rekreasyon bölümü mezunlarını gerekse engelli bireyleri olumsuz yönde etkilemektedir. Yapılan kanun değişikliklerinde isminden bahsedilmesine karşı henüz rekreasyon uzmanlarına imza yetkisinin çıkmamış olması ülkemizde bürokrasinin çok yavaş ilerlemesinin en büyük göstergelerinden biridir.
NOT: Bu çalışma değişik rehabilitasyon merkezlerinde yapmış olduğumuz çalışmalar sonucunda ortaya çıkan sonuçların bir değerlendirmesidir.
|
